Haram

Garay Nhejzheenian #2

Pagbati’ng Dili ug Ginadili

March 5, 2013

Magsalimuang ang espiritu;

Maturiring ang kalibog--tungod

Di’ na masayod ‘sa’y matuod--kay

Pinitik magpasulabi: ug ang

Uban lim’tan, lim’dan kinsa, kung gug-

Ma’y maghawod--‘san pa’g mahidagma

Sa kahait sa kapait, tagam

Di’ modulot, andam maninguha

Sang aso nga makumkom: daw tanan

Sa Ngalan--ibayaw, simbahon g’yud.

tungodkayanggugmagamhanang’yud



Copyright © 2013 by Nhejzheen



----------------
I did it! Pagkamalisod gayud! Sa tinuod lang, nikabat ug pipila ka mga adlaw ayha nahulma, ug namugna kini nga balak. 

Sigun na sa ako'ng gipatin-aw sa miagi: dili na kinahanglan nga ang laray o panagsumpay sa matag katapusa'ng silaba mahisab'tan, o maghulagway sa unsa man. Apan kung gusto mo'ng hagiton ang imo'ng katakus... hatagi sa pagtugot ang pagdili sa pagdumili. 

Panaway

Panaway'ng Matinabangon vs. Panaway'ng Mangil-ad

January 28, 2013

Let some criticism sink in and let some other criticism roll off.

Ang panuki (panaway sa tag-tuki) o batikos kay anaa ra kanato kung unsa kini ka mahinungdanon, nga kung sa uban pa, kini usa ka masay'ponon. Apan, sayop sila! Kung buot hunahunaon, usa kini ka butang nga naghalad ug pagtabang--nga angay nato'ng tagdon, hangpon, dawaton, pamati-on ug hinuktokan; samok, makapatandog ug garbo, makapatuybo ug buhok o sakit man, apan angay kini nga hataga’g bili, pasidunggan, pasalamatan--ug dili yam-iran (ug labing ngil-ad sa tanan, ing'nan dayon, "Suya ka lang!"). 

Pinaagi sa panuki, nga matang sa pagtabang, kay ato’ng mapanaminan kung asa kita nagkulang tungod kay mao kini ang kinabuhe sa kamatuoran. Sa panuki kay nagtimbaya ug hingpit nga kausaban. Wala'y kapasikaran ang ato'ng pagka-anaa ug pagpuyo niini’ng kalibutana kung dili kita andam nga motul-id sa nasuhi nato’ng gilak’tan. Ayaw hikalim'ti nga ang tawo dili perpekto: masay'ponon, may apan, dili putli, dili hingpit ug salawayon nga matang nga pagkatawo. Si kinsa ba kanato nga dili mahinaway o wala'y mahinaway? Managsama ra kita'ng tanan--dili perpekto. 

Ang panuki kay mao ang ligid-tabang ngadto sa kalampusan. Pagkugi, pagpasensya, pagpailob, pagtul-id ug paglahutay lamang ang gikinahanglan taliwala sa kapakyasan ug kasay'panan. Ayaw pagka-deskorahe ug pag-wala sa paglaum. Padayon Pilipino! bisan pa'g sa pulong dabudabuhan kita pag-ayo. Kung kinaugalingon (personalan) na gani ang ipunting nga pandaot (sama sa: bati ka'g nawong, lisngag ka'g ilong, paghikog nalang! mamatay unta ka, ug uban pa), lahi na kana nga butang, mangil-ad--ug dili kana angay tumpangan. Apan kung tan-awon ‘ta sa lamdag nga bahin: anaa'y tawo nga mangil-ad apan anaa man po'y matinabangon. Pasagdahi na lamang ang mga samukan (masuyaon ug hinawayon sa pang-kinaugalingon). Balanseha na lang, igsoon! Laay baya pod kung kahapsay ra ug wala’y drama ang ato'ng atobangon; lingaw man pod kung anaa'y mga tigpamahit. Sagdi lang, sa ilaha'ng pahit sila ra man po'y mapaakan ug matanggong sa kangitngit. Sa tin-aw ug lakbit nga pagka-estorya: Ang dagan sa mangil-ad nga taras molahutay apan mahitumpawak sa pagbati'ng pagka-wala'y kalipay. 

Ang tira sa panuki kay mao ang bida, tirador, sa ato'ng pagpaningkamot nga mapaanindot ang dagan sa kinabuhe ug mapalambo ang ato'ng pagkataw'hanon--sa gama--sa lihok--sa kinatibo'k-a'ng kaugalingon. Walay kabalhinan ug kabaghuan kung pagdayeg lamang ang ato'ng hagkan. Busa, makusganon ako nga moingon: Kini mao ang tin'aw nga pagpatin'aw sa matin'aw nga tan-aw sa panaway sa tagtuki: Isalikway ang sayop nga pagsabot sa pulong "panaway" kung kagustohan mo'ng maumol ang pagka-banga ngadto sa pagka-maayo ug ang pagka-wala'y ayo ngadto sa pagka-malampuson. 

Copyright © 2013 by Nhejzheen

Ang Binisaya'ng Pinulongan

Ang Binisaya'ng Pinulongan

Dec. 11, 2012


 Ang Binisaya'ng pinulongan daw lama na lamang's gigikanan

-- dili na lantawon; dili na duawon; ug dili na handumon.

Hulaton ba nato’ng magkahanap ang pag-aginod nga paglambo?

O ayha na ba kung panas na! nga kita’ng mamumulong hidlawon?

Sa ani nga pinulongan, wa'y ako'ng malantaw nga kauswagan.

Hikalimti ang kabalhinan kay dinhe niini nga lingguwahe...

Mura ug wala na gayu'y paglaum nga sa kanato mangabli--

Wa'y pagtudlo; bungat nagkabaklag; nihit pa ka'yo ang basahon…

Bisan magtutudlo sa tulunghaan English mao'y rosaryohan.

Kasagara'ng mga sapi-an, hasta ultimo, bakya ang mag-Binisaya kuno.

Gagmay pa'ng mga bata, una nga ipatulon InEnglish mao!

America-nose nga sinultihan ampay sa mini'ng lungsoranon.

Pulong kinaraan nanagkamang sa mga lub'nganan sa lumad;

Sila ra ang nahisayod ug sila ra usab ang makatugkad.

Tingog ug panaghonghong sa katigulangan daw sama sa kalag;

Ang makabati sa sinati mao ang mo-utingkay'g mokaplag.

Mga politiko lagi sa Binisaya ma'yo mokumbati;

Ang makadungog mamangha sa pulong nga gibungat, makabugha.

Maayo unta politiko na lang magtutudlo sa Cebuano.

Kay kung pagdumala sa lungsod ang hisgutan, daghan wa'y hinungdan!

Ang kabatan-onan pod... texting, Facebook, ug Pacquiao, suweto kaayo.

Anaa po'y uban na-boang sa internet, video games ug bisyo.

Apan kung anaa'y mobatbat na gani ug balak/Binisaya,

Kataw-an ba lang, binoangan pa gani, 'sahay pa… ikulihad!

Naunsa man 'tawon? Kinsa man unta ang mosangyaw ug mogiya?

Hain na ba ang pagsunod-lakang sa ato'ng bililho'ng kultura?

Unsa kaha'y ato'ng kaugmaon ug tingusbawan nga simbahon?

‘Padayon ba nato’ng itipig sinilhigan sa salog, ilalum?

Mausab ra'ng dagan kung kini ato nga pagahisgutan. Usbon!

Kung magbaton lang gayud ug paghigugma sa ato'ng pinulongan,

Siguro mabanhaw'ng naanda'ng talagsao'ng hiyas, di' ra, kon di' --

kaayuhan, kalambo-an, ug kahiusa sa kinatibok-an.

Copyright © 2012 by Nhejzheen

basahon  – materials ranging from books to internet writings

Cebuano – the language of Visayas and most parts of Mindanao

Binisaya – is the same as Cebuano, but some would argue that 

                Binisaya is a Cebuano or Visayan dialect spoken only throughout most 

                of Mindanao. However, there’s much similarity.

Alternative names for Cebuano: Sebuano, Visayan, Bisayan, Sugbuanon, Sugbuhanon, Binisaya - www.bansa.org

Paghigugma sa Inahan ngadto sa Anak

ang Paghigugma sa Inahan ngadto sa Anak

kay Wala’y Utlanan

Dec. 10, 2012

Mga kamot mo nga nagkapa-kapa,

Kupot nga hugot ni'ng mga tudlo

Daw dagpi sa kalipay nagdalit

Ug kadasig hapyod niini'ng dughan.

O pagkaanindot sa imo'ng mga kamot...

Mga tiil mo nga nagpanikad-sikad,

Aha kaha’ng dalan kini motugdon?

Maayo unta nga sa imo’ng paglupad

Dia ako kanunay sa imo, tapad,

'Labina sa adlaw ang pagsulay mosunlog.

Imo’ng mga mata kanako nipadayag

Daw sama sa bitoon nga nag-iwag

Ug kahayag niini'ng pinoy-anan 'ta.

O malantaw ko unta ang imo’ng ugma

Aron sa dula sa kinabuhe mapangandam ka.

Kamot mo nga mahigugmaon sa kanunay

Nagsapnay ki’ng kasingkasing; tiil mo’ng

Sa panumdoman, mga tunob magapabilin;

Ug mata mo’ng sa kanako makapabuhi:

Di' ko igsapayan ki'ng kinabuhe’ng maglawig.

Copyright © 2012 by Nhejzheen

Lumpia ni Mama

Lumpia ni Mama

December 10, 2012

Gusto ang uban nga makakat'on

Sa niluto-an nga Pilipinhon.

Wo! sa tugas nga tadtaran pa lang

--Mga sagol nagtagad pa gani--

Magpanig-ab na ang mga dalo!

Pastilan! mga tiil manduol;

Bisan baba sa amang mosagbat;

Gani mga tiyan magbagotbot:

Hulat bahala'g sampot mosapyot.

Magpangambak ang mga kulisaw.

Naa'y uban hilum pa sa kagaw,

Diay mga laway gipangtulon.

Uban dili na makapaabot,

Daw labing kagutom ang nitoktok.

Usap mga pagpaniamtiam -
Makapat'yabaw ug himongaan.

Puwerte! ang kalami, matilawan.

Ang kusina kay nagkarambola:

Gamit-pangluto 'ni bisan-asa,

Ug nagkaguliyang ang hitsura.

Niluto ni mama nga lumpia (ahhh!)

Diin sa kaha pa mangimbita--

Kagubkob, kalami ug kahumot,

Manumbalay sa mga kasikbit.

Manilaptilap ang makalabay;

Kay gani kinsa to’ng makalanghap,

Baba magnganga, damgo’g kumbira.

Gana mobuskad: mata mobudlot;

Ngabil mopakpak; ilong molisngag;

Dila mos'limbad; lagus maglaway;

Ngipon mokagot; buhok motugsoy;

Kung "kaon na!", tiil mokaratil;

Kalimotaw daw managsolirap

Ug ang kamot managkitoy-kitoy.

Sa paak ug usa lang ka lamoy,

Singot daw bugbog mura ug yamog,

Managbahakhak 'sab ang tilaok.

Di' kalikayan usahay lang g'yud 

God! kung ang mahibilin diyutay ra…

Dunggan mobagting kung moingon na,

“'Oops, ayaw ug kan-a! sa pari 'na.”

Copyright © 2012 by Nhejzheen

Natapsingan ang Dughan ni Badet

Natapsingan ang Dughan ni Badet

                         08/14/2012

Natapsingan ang dughan ni Badet

Sa mga tilamsik sa taligsik

Sa ulan nga nagbuhagay’g hingpit

Nga kalisang human kini bagsik

Nitamparos sugat's 'yang kaminghoy

Nga pagbati nga gidat-ulan ug

Pagbangutan duyog sa hoyohoy

Sa hangin nga padayong pagbun-og

Ang natagamtam, apan sa hilum

S’ya nakigbatok ug nanalipod

Sa mga kalisdanan: gitigum,

Gikumkom - gisagpa sa panganod;

      Nibutho ang sarang kabuntagon,

      Sa kahangturan, nagmalinawon.

Copyright © 2013 by Nhejzheen

I wrote this sonnet in Shakespearean form.

Biay-biay sa Kinabuhe

Biay-biay sa Kinabuhe

08/09/2012

Anus-a pa man?

Sa unsang paagi
nga magaan o basin pa man
mahaw'ang kining akong gipas-an?

Nagmatud-anon man unta!

Mao ba kini ang tamparos
sa akong pagpangga, pinangga: 

Dughan ko imo lang gidulaan;

Anak mo imo lang gipasagdan;

Kaugalingon mo mao’y naghari

sa kalibutan mo’ng wa’y pagbati?

Twitter, Facebook ug

unsa pa nga social network,

didto mo gitugyan ang tanan.

Gisangyaw mo ang ka-hawud

sa katungpagon mo'ng ginghari-an -

diin kanimo nag-sud'ong

ang paghinuktok sa kapikas

mo'ng nawad-an na ug pagsalig

sa imong gahum ug kusog

hinungdan sa imong mga tikas

nga kasikas nga sa imong anak,-

baliwala ug lumalabay lang.

Apan sa hunahuna, magapabilin

ang tunob nga siguro hingpit kini

nga masab'tan ngadto sa kadugayan
(wa kay nada nga pagka-amahan!)



Dili ‘ko tuyo, apan mao man
kini ang imong gipangayo:

sa mga kasakit nga imong gigasa;

sa mga pangandoy ta’ng nahagba;

sa mga tinuod mo’ng bakak;

sa mga Yawan-on mo’ng bahakhak;
haw'ason ko na ikaw!

sa panumdoman ko’ng naglatagaw,

sa kasing-kasing ko’ng nagdumili,
ug ngadto sa halawod ko ikaw ibuga
- kining nagdilaab ko'ng pagbati!

Copyright © 2012 by Nhejzheen

Dula sa mga Luha

Dula sa Mga Luha

08/09/2012

Anaa’y luha sa ka-sakit,

Anaa’y luha sa ka-katol,

Anaa’y luha sa ka-lami,

Anaa’y luha sa ka-init,

Anaa’y luha sa ka-tugnaw,

Anaa’y luha sa ka-pait,

Anaa’y luha sa ka-isog,

Anaa’y luha sa katam-is,

Anaa’y luha sa kasakit,

Anaa’y luha sa kalipay,

Anaa’y luha sa kahadlok…

Klase-klase’ng mga luha,

Managlahi nga pagbati

Sa nagkadiin-di’ng dapit

Sa nagkadaiyang kinab’he.

Apan kasagarang luha

Nagsumikad sa utlanan, - 

Motulo’g magadagayday,

mopadulong sa ganghaan

sa kasubo'ng mahinulsulon.

Copyright © 2012 by Nhejzheen

Bugtong Paagi

Bugtong Paagi

August 02, 2012

Makapahagikhik kanako

‘Ning mga pulong sa gugma.

Botbot nga susama niini:

“Kab-oton ko ang bulan

Ug mga kabitoonan,

Ug igasa ko kanimo, ‘day.”

Dili ba kaha kasakit

Ug kangitngit mao’y idalit?

Halok didto, suntok ngari.

Kung buot hunahunaon -

Sumbingay’ng balaknon,

Apan, hag-as ba?

Daw susama sa pag-inum sa baso

Diin kawad-on mao’y sulod;

Kansang baso ang panudlanan, 

Ug dangpanan sa kasubo, maunlod.

Kapila ko pakli-pakli-a,

Basahon kalabot sa gugma.

Apan kawang lang,

Oras ko’ng may kinutuban,

Sa dili madugay,

Mga luha ko’ng nagadagayday,

Lawas ko mabanlas,

Ug mapapas niining kalibutana.

Busa, Dodong…

Unsa pa ma’y gipaabot?

Saka ka na kikilos kung

Kailan huli na ang lahat?

Kung gugma mo tunhay:

Isugilon, ipabati, ug ipakita.

Dasmag! Bahala pa’g madam-ag.

Wala’y kahadlok. Padayon!

Kab-ota kining mga palad ko,
Biraha, pislita, hapuhapa, hagki...

Hangtod sa maangkon mo kining kalag ko.

Copyright © 2012 by Nhejzheen

Isugilon Ko

Isugilon Ko

June 11, 2012

Anaa’y sekreto.

Ayaw 'ko dudahi

Kay dili 'ni ako.

Saba, ayaw gayud!

Molugsot kang kinsang

Kalimotaw kini

Magusbat sa hangtud!

Baton ko’g higala:

Ang dila niya pula,

Taas ug talinis,

Motusok sa dughan,

Kasingkasing lumsan

Sa dugong mapula,
Pughaw, ug nagsumpay'ng

Puti'ng triyanggulo:
Kinaubsan mao
Ang iyang tinubdan. 

Kini’ng higala ko,

Mata n'ya Langitnon,

Nindot, madanihon;

Sa totok, bulak na’y

Dahon, di' tunokon,

Malarag, mataktak

Sa da'n Kasaypanan

Paingon - (ug kini
g'yud paga-angkonon.)

Ug nasayod ka ba,

Kasingkasing itum,

Pula ug balangaw -

Humot kung mobirig:

Mopasakit s'ya, ug

Mopalipay-lipay

‘Sab sa kundatan nga

Ulagan nga suud,

Silingan ni Kuan,

Palahubo’g hubog!



Copyright © 2012 by Nhejzheen

Samtang Nagpaabot

Samtang Nagpaabot

August 14, 2012

Niini'ng payag ta’ng nipa ug kawayan,

sa luyo may nataran nga gipayongan

mo’g mga layang dahon ug mga bulak

--nga tunokon--nag-alirong ug nag-buswak

sa matahum nga baho'ng nangalimyon sa palibot.

Pagkaanindot niini’ng kagabhi-on

Nga nibatikos sa ato'ng kagahapon.

Sa dan-ag sa nagkalayo'ng panagdikit

Nihalok kandila'ng kabugnaw nikudlit;

Sa kahayag, totok sa bulan, tuyo mo’ng gipag’ngan.

Sa ‘kong pag-atobang, mata nasilawan

D’hang nipakita ka sa hangin niuban.

Wa man la’y pahibilin o panamilit;

Gihikaw mo kansang dughan ika’y langit.

Apan kung aninawon, kasingkasing mo naghilak.

Ngano nga dili mo man kini itugyan?

Pagbati mo’ng sa kasingkasing gihabak!

Sagdi lang, ikaw ra man pod ang matuk-an.

Sa gugma nga pulong imo nga gi-lad-ok;

Pagabalonon mo’s lubnganan nga ikaw nagkalot.

Copyright © 2013 by Nhejzheen

Unta ug Busa

Unta ug Busa
August 2007

Anaa unta’y hugpong ang managkaila; 
Anaa unta’y tagsa ka mga pamilya; 
Anaa unta’y pundok ang mga parente
Diin GUGMA mao'ng hingpit nga haligi. 

Anaa unta’y makanunayo'ng kahayag; 
Anaa unta'y paglaum tin-aw damlag; 
Anaa unta’y pagbati'ng matinud-anon
Sa kangitngit ug ma-dulom nga adlawon. 

Anaa unta’y kasadya ug kalipay; 
Anaa unta’y kalinaw ug kahapsay; 
Anaa unta’y kasuod ug kahi-usa, 
Sa nasud 'ta nga wala'y panaghi-usa. 

Busa, igsoon, managtimbayayong kita!
Ayohon nato ang guba ta’ng demokrasya!
Undangon pangorakot, pagka-dili matinud-anon; 
Pilipino'ng dubok-pamatasan ato nga baghoon.

Copyright © 2012 by Nhejzheen

Ikaw

Ikaw

August 14, 2007

Ikaw, hinungdan ni'ng gugma ko'ng hilabihan;

Ikaw ang hulagway nga gidamgo ko kadaghan;

Ikaw mao ako’ng yuta, tubig ug langit;

Ikaw ang simbahon ko hangtud sa kangitngit.

Ikaw, gipas-an ko’ng dugay na nga gi-antos;

Ikaw ang nagpusgay sa prinsipyo ko’ng bug-os;

Ikaw ang nilalang nga sa ako nakaako;

Ikaw, nagahatag sa kasubo ni’ng dughan ko.

Ikaw ako’ng kasakit; pod, ikaw ako’ng kalipay.

Ikaw ako’ng kamatayon; pod, ikaw ako’ng kinabuhe.

Ikaw ako’ng kangitngit; pod, ikaw ako’ng kahayag.

Ikaw ako’ng kapakyasan; pod, ikaw ako’ng paglaum.

Bisan pa man, taliwala niini'ng tanan,

Ani-a ako kanimo andam makig-uban sa kanunay

Paingon sa lapyahan diin ang gugma ‘ta natunhay,

Ug ang balod sa kapalaran, ugay-ugayon sa kahangturan.

Copyright © 2013 by Nhejzheen