nevaeH 19forgotten
Pasiuna: Anaa ako'y ipaambit nga sugilanon, sugilanon kini kanako sa dalaga ug batan-on pa. Tinuod kini nga kaagi. Maingon ta’g ako'ng “Handumanan sa Usa ka Awit”. Kini nga pagbati nga nahisulat nganhi kay nagabasi, nga para kanako, medyo tukma sa tinuoray nga panghitabo, apan kinuhaan ug dinungagan aron mamahimo kini'ng mabulokon nga sugilanon.
Pasidaan: Kini nga sinulat naglangkob ug mga pulong pang-dagko -- sama sa pulong gikan sa tawo nga anaa'y halapad ug mahait nga salabutan.
Batasan na ra ba gayud kanato'ng mga Pilipino nga kung maminyo na, isnaban o did-an na dayon ang panaghigala sa kanhi'ng hinigugma. Pasensya na kay lahi ra ba 'ko, higala kay higala g'yud, bisan pa'g uyab nako kanhi. Ang nangagi, nangagi na… TULDOK. Minyo na man pod. Apan sa ngalan sa panaghigala, managkaila pa gihapon -- mouyon man o dili. Gukdon nako. Ug kabad na lang!
Palihug lang, sa mga nakaila sa kung si kinsa man ang ako’ng gihisgutan nganhi, respeto ngadto kaniya ug sa iyaha’ng pamilya mao’y ako’ng gipangayo, ug gihangyo. Kung unsa ma’y pagsaway, pagpangdaot, pagpanglibak… dinhe kanako ipunting. Tungod kay nasayod na ako nga ang estorya kay usahay dili lang kulangan, dungagan pa. Wala ako'y problema sa ako'ng suod nga mga kabanay o higala, ang mga mahilabtanon lang. Wala ako nanagang, nagpasidaan lang.
Sa pagkakaron, si Romeo kay usa ka responsable ug buotan nga pagka-bana ug amahan sa iyaha’ng mga anak. Mao pod ang iyaha’ng kapikas: buotan, responsable, masinabtunon ug makapaagni, dili lang sa hitsura, sa batasan pod, usab. Anaa ako'y dako'ng respeto sa duha kanila. (Salamat sa friendship to my two beautiful friends.)
Pagtulon-an: Basaha ug kamo na’y bahala nga mo-hukom, mga tig-sunod.
* Nagpitik pa gihapon tungod kay anaa gihapo’y paghigugma—apan, pagbati kini taliwala sa amo’ng panaghigala, wala’y sobra, wala’y kulang.
Romeo: Mr. Talented
Nyla: Ako
This was posted on my blog on Jan. 2013. Here is the original posting:
Kini nga sugilanon kay nagabasi sa tinuod nga panghitabo'ng tinuod nga dili gayud. Tigmo-tigmo agokoy sa suba 'ta mag-asoy. Itago ko lang ang mga ngalan sa hingtungdan agi'g respeto sa ila'ng nahi-aguma'ng maingon ta'g kapait ug kapakyasan. Dandansoy... Tawgon ko ang lalaki: Romeo, ug nganlan ko ang babaye: Nyla. Si Romeo kay pulo'g walo ang pangidaron. Usa siya ka maabtiko'ng batan-o'ng lalaki nga anaa po'y ikapanghambog nga talento, ug nagbugkos pod ug maayo'ng kalidad: matinahuron, marespituhon; maayo modula sa basketbol; hitsuraan, may barog, ug inilog. Ang iyaha'ng hulagway kay medyo kamay-ong sa usa ka inila'ng aktor sa pelikula. Dili ko lang nganlan kay lisod na. Dagha'ng mga babaye ang nakagusto kaniya tungod lagi kay hanas ug patsada mosayaw, ug ang pinaka kay usa pod siya ka miyembro sa banda--usa ka gitarista. Tataw kaayo ang iyaha'ng pagka-mabihagon ug gukdonon. Babayero daw panaghisgot sa mga kababayen-an, uban. Si Nyla usab kay nag-edad ug pulo'g walo. Usa siya ka dalaga nga mapahiyumon, simple lang, dili hinumbalay, mahigalaon, matinahuron,ug matuohon sa Dako'ng Makagagahum. Dugay ra niya'ng gusto nga mamahimo'ng trato ni Romeo--nga iyaha'ng ka-eskuwela sa elementarya. Ug sugod pa sa sekondarya ang mao'ng pangandoy nga iyaha nga mahimamat, ma-ila, ug maangkon gayud ang dughano'ng panaghi-usa. Hagbay pa! Matawag ta'g una'ng pinitik nga pagbati ngadto kang Romeo ang nagputos sa kasingkasing ni Nyla. Siya mao ra mismo ang tawo nga matud pa ni Nyla ang makahatag ug dako'ng kahulogan sa iyaha'ng kinabuhe.
Sa panagtapok, nga gipahigayon tuig sa 1990, kay bibo kaayo ang nahitabo: anaa'y mga panagbahakhak nga mga panagkumustahay; nagparada ang mga pagkaon; ug anaa po'y dula, sayaw ug nagkalain-lain nga programa, dinuyogan sa mabuluko'ng presensya sa mga nanagtambong. Sa kamulo'ng panagtabi ni Bella ug ni Nyla uban sa mga dugay-dugay na'ng wala hikit'ing mga ka-eskuwela sa elementarya, nilabay si Romeo kauban ni Alfred nga managhigala kaayo. Naagni ang panan-aw ni Nyla ngadto kang Romeo sa iyaha'ng pagka-ambungan nga wala'y sama. Nanguhit si Nyla kang Bella, "Bella, kinsa man 'to? Dinhe 'to siya nag-eskuwela sa elementarya?" pangutana ni Nyla ngadto kang Bella. Nitubag si Bella ug nagpanglingi, "Asa gud ato? Katong naka-blue? Oy! si Romeo man 'to. Mura'g seksyon 2 man siguro siya kato'ng sa Grade 6 pa 'ta, kang Ginang Tansya. Nakalimot ka? Silingan baya 'mi ana. Ooooy~ naibog siya." Nitubag ug kalit si Nyla, "Dili oy! Nangutana lang 'ko kay wala man gud 'ko kadumdom ana niya."Hangtud nahuman na lang ang panagtapok, wala'y lai'ng gihunahuna si Nyla kon dili si Romeo. Nangutana siya sa detalye mahitungod ni Romeo ug sa kadugayan ni-admitar sa iyaha'ng dako'ng pagka-gusto. Sugod ato, nahimo'ng sumsoman si Romeo sa panag-estorya matag kita ni Bella ug ni Nyla.
Nisamot ang hilabihan nga pagbati ni Nyla diha'ng nanglantaw sila sa dula'ng basketbol, nga gipahigayon sa lungsod, kuyog sa iyaha'ng suod nga higala nga si Dana, nga suod pod nga ig-agaw ni Romeo. Sa kahimoot, nadunggan ni Nyla ang manghud ni Romeo nga si Cayla nga nakig-hinabi ni Dana nga nagkanayon, "Ay! kuyog diay 'mo ni Nyla, crush ni Manoy. "Nipahiyom si Nyla ngadto ka'ng Cayla. Wala siya nagdahom nga anaa diay igsoon si Romeo nga ika-duha'ng manghud nga babaye, guwapa. Sa hilum, dako kaayo'ng kalipay ang gibati ni Nyla sa nahibalo-an apan pasumangil kini'ng wala nakadungog sa nadunggan. Nagpanikadsikad ang kasingkasing ni Nyla sama sa tawo'ng nakadaug sa Jai Alai. Hasta niya'ng lipaya: ug didto nahimugso ang tinud-anay nga tuburan sa kalipay.
Mga pipila ka bulan ang nilabay, ug usa ka gabii niana: si Nyla ug ang iyaha'ng ig-agaw'ng lalake nga nag-ngala'g Renan ug higala'ng babaye nga si Dana, nanagkuyog aron sa pagtan-aw'g dula'ng basketbol. Matinguhaon kaayo si Nyla nga makakita sa hinungdan nga usa si Romeo sa mga mandulaay. Malanog kaayo ang palakpak-singgit sa mga dumuduong. Human sa dula ni Romeo kay nagpahuway kini siya ug nakita niya si Nyla, Renan ug Dana. Samtang si Nyla ug Dana nibiya kadyot sa plaza, niduol siya ka'y Renan ug nangutana, "Bai, kumusta? Kuyog diay 'mo nila'ng Nyla ug Dana? Nanglantaw mo'g basketbol? Ig-unsa diay 'mo ni Nyla, bai?" Nitubag si Renan nga wala'y katingala sa pagtuo'ng nakisayod o nangumusta lang: "Ok, ra bai. Ig-agaw 'mi ni Nyla, bai. Oo, kuyog 'mi kay gusto man sila makig-tan-aw'g basketbol." "A... mao ba? Ig-agaw baya pod 'mi ni Dana. Sige, bai!" tubag ni Romeo sa dinalidali ug palakaway pabalik sa dulaanan samtang iyaha'ng mga ka-dula ug ka-barkada naghulat.
Kada patigayo'ng class reunion sa paninugdan, anaa gayud ang presensya ni Nyla -- sa pagdahom nga motunga ang lalaki nga mao'y una'ng nakapapitik sa iyaha'ng tinubdan ug kinailawman. Si Romeo pod usab; managpareha ang ilaha'ng pagbati mahitungod sa tinu-ig nga panagtapok. Wala'y higayon nga dili sila motambong. Bisan sa mga patigayo'ng kalingawan sa lungsod, anaa gayud ang ilaha'ng presensya sa pagtuo'ng motunga ang matag-usa kanila. Halos usa si Romeo sa mga tumatampo sa programa matag kalihukan sa lungsod. Inila kaayo siya sa nagkalain-lai'ng dapit sa iyaha'ng pagka-maayo'ng mosayaw. Ug anaa'y dagha'ng lain pa - nga mao'y nakapadani ug nakapatapot ni Nyla ngadto kaniya.
Usa ka adlaw niana, samtang nagbaktas si Nyla paingon sa balay ni Bella, kalit kini'ng suod nga higala nitunga sa iyaha'ng kiliran. "Nyla! Nyla! Gusto ka mo-apil sa ipahigayon nga sangka sa sayaw karo'ng umaabot nga kapistahan sa ato'ng lungsod? Ang ato'ng Purok kay nagkinahanglan ug walo ka manayaway. Apil ba!" kombinse sa iyaha'ng higala ug silingan nga si Bella. Si Bella mao ang usa sa iyaha'ng sinaligan kung maghisgot na gani ug sekreto ug kabahin sa ilaha'ng mga naib'gan. "Mao ba?" tubag dayon ni Nyla. "Hoy! Kabalo ka mo-apil baya si Romeo, mo-apil pod 'ko. Ikaw? Apil ba! Sige na! Sige na!" Sa wala'y pagduhaduha, nitubag dayon si Nyla, "Sige, apil ko."
Adlaw'ng Sabado. Masadyaon kaayo ang mga panag-estorya ug panagkuyog sa grupo'ng mananayaw. Sa diha'ng nanagtapok na sila sa gipahigayo'ng una'ng praktis, anaa'y mga panag-ulaway ang nabati. Apan pahipi sa kaulaw ni Nyla kay pagkamadasigon ug pagkamalipayon kay lagi masidlakon ang pagka-anaa ug panagway ni Romeo; ug anaa po'y buswak nga mga pagbati'ng dili masabot matag-usa kanila. Gilaw-gilaw sa mga mata ang motagbo matag siplat ni Nyla ngadto ka'ng Romeo ug ni Romeo ngadto kang Nyla.
Human sa praktis, niduol si Bella ngadto kang Nyla. "Nyla, kato'ng bayhana o... lingi-a ba. Lingi-a! Mirabel iya nga ngalan. Kabalo ka, kana si Mirabel kay uyab baya daw 'na ni Romeo. Mao na'y ako'ng bag-o'ng nahiringan. Kiat ra ba kaayo nga bayi. Ga-estambay ra 'na siya karon ilaha'ng Nang Sita kay wala ma'y eskuwela. Ingon pod si Nene nako, naibog ra daw na siya ni Romeo. Ambot asa'y tinuod, " hisgot ni Bella ngadto kang Nyla. Nahugno ang pagbati ni Nyla, apan sa iyaha'ng hunahuna, uyab ra bitaw sila. Padayon gihapon ang pagbati ni Nyla nga pagka---malaumon bisan pa man sa nahibalo-an,
Sa wala pa ang sangka sa sayaw, managkitaay ug managkuyogay si Nyla uban sa iyaha'ng mga higala, ipon usab si Romeo ug ang iyaha'ng mga ka-barkada. Padayon ang ilaha'ng panagkitaay. Sadya kaayo ang ilaha'ng panagkuyog.
Birig sa mga totok, pahiyom, katawa ang nidat-ol sa mga pipila ka tuig taliwala ni Nyla ug Romeo.
"'Day Nyla! anaa ka'y bisita, 'day!" matud pa sa silingan nga si Nang Beni. Nigawas si Nyla ug nalipay kaayo kini. "Renan, nakalaag man lagi?!" Nagkatawa ang ig-agaw ug niingon, "Na, wa'y lingaw mao'ng nilaag ang bata." Nasayod na si Nyla, ngano. "Nakabalo na 'ko ngano'ng nilaag ka. Moanhi-ay ra ba si Dana karo'ng taud-taud, magsapon g'yud 'mo." "Mao ba? Nyla, nakabalo ba si Dana nga nakagusto 'ko niya? Imoha ba siya'ng giingnan? Ayaw ingna ha--ako ra." "Wala nako ingna oy! Kurog baya 'ko nimo," pasabot ni Nyla. "Sige ka, nangutana ra ba 'to iyaha'ng ig-agaw nga si Romeo kung ig-agaw ba daw 'ta." "Romeo? Romeo nga kinsa?" sukit-sukit ni Nyla. "Romeo, ambot unsa'y apelyido ana niya. Ig-agaw man daw sila ni Dana." "Unsa?! Diha ka? Oh my! Tinuod ka?" hiko-hiko ni Nyla nga pangutana. "Lagi, niduol man 'to siya'g kalit sa ako-a. Nag-estorya ra gud 'mi ug kadyot. Ngano'ng interesado man ka?" Dako kaayo'ng ngislit ni Nyla, ug durong pangatawa sa duha.
Usa ka adlaw niana, tuig sa 1997, nahitabo ra g'yud ang gipangandoy ni Nyla. Sa mga pag-antos dala pangabubho nga iyaha'ng gibaba, natagamtam ra g'yud niya ang pagbati'ng Langitnon nga wala'y sukod ug susama. Mura'g gibayaw siya sa kalangitan matag pamisita sa iyaha'ng hinigugma bisan pa man sa mga pagsunlog sa iya'ng duha ka igsoo'ng lalaki, ug sa iyaha'ng pagka-inosente sa kinabuhe'ng gugmaan. Kada pamisita ni Romeo kay wala'y hanaw si Nyla kung unsa'y dapat hisgutan, unsa'y itubag, unsa'y himoon, magpalayo o magpaduol ug uban pa'ng mga kalihokan nga makapalibog ug makapa-boang isip manag-uyab kay bagho-ay pa lagi.
Nagtungha si Nyla sa usa ka unibersidad sa kurso'ng pinili sa iyaha'ng pagka-wala'y kasiguro-an sa kolihiyo. Matawag nga para kaniya usa lamang ka introduksyon sa kat'loa'ng ang-ang sa kinabuhe ang mao nga kurso. Nagtungha siya "kuno" sa usa sa pinakamaayo'ng unibersidad. Nahimutang kini'ng tulunghaan sa halayo'ng dapit, mga pipila ka kilometro ang gilayoon. Matag Biyernes mouli gayud si Nyla sa pagdahum nga iyaha'ng makita ug masud-ong ang hinigugma nga si Romeo. Ang ilaha'ng panagkita ug panagkuyog kay kinuptan ang pagbati tungod kay konserbatiba lagi si Nyla, bisan kuhit, magmadili-on. Ang iyaha'ng gihunahuna mao ang reputasyon nga dili kini mabulingan isip Katoliko.
Sa laktud nga pagka-estorya, human sa pipila ka mga bulan ang nilabay... ang ila'ng panag-uyab ni Romeo kay nahimo'ng lama na lamang sa kagahapon. Mao kini ang nahitabo:
Samtang naglingkod si Romeo sa lingkuranan sa plaza, nag-atobang ni Nyla nga nagyaka sa bermuda, nangutana siya, "Ngano diay? Gusto man daw ka makig-estorya nako, Ny. Importante ‘na? Makulbaan man pod 'ta." Kalmado'ng nitubag si Nyla sa wala'y pagduhaduha, "Romeo, tapuson na lang nato ang ato'ng relasyon. Mao lang man gihapo'ng estoryaha."
Nakurat si Romeo sa gibungat ni Nyla. "Unsa?! Unsa'y mao lang gihapon?" nagtotok ni Nyla inubanan sa dako'ng kabalaka. Nanghupaw si Nyla nga nagdala’g kaminghoy. "Basta! Dili na 'ko gusto nga mopadayon niini'ng ato'ng relasyon. Daghan ko'g nadunggan mahitungod nimo. Nabungog na'ko sa ako'ng mga nahisayran." Nag-selos ra diay si Nyla apan wala siya nahisab'ti ni Romeo. "Unsa'y imo'ng nahibalo-an? Ikaw gud motuo man ka nila," matud pa ni Romeo nga nag-maskara ug kahiubos.
Nahimo ni Nyla ang pagsulay sa pakigbulag sa hunahuna nga masuta niya kung tinud-anay ba gayud ang pagbati ni Romeo ngadto kaniya agi'g sukod sa pinitik--tungod sa mga sugilon nga anaa daw'y lai'ng uyab si Romeo. Sa wala damha, ang pagsulay nga gihimo ni Nyla kay nahimo'ng bikil ug bugto sa ilaha'ng relasyon.
Nihinay-hinay ug biya si Nyla ug niingon, "Romeo, dili na 'ko magdugay kay anaa pa ako'y hikayon. Nanghinaut lang 'ko nga magkita ra 'ta sa kagahapon." "Wo! Grabe g'yud diay 'na. Kinsa man 'nang gatabi nimo?" Mugtok ug hugno kaayo ang panagway ni Romeo nga ni-atobang kang Nyla ug niingon, "Ikaw gud, Ny... Ginoo ra'y mag-igo." Nagkinuptanay sila'g kadyot sa tan-aw nga wala'y pulong nga nabungat matag-usa sa wala pa sila nibiya ug nagbulag sa ilaha'ng gibarugan.
Subo'ng tan-awon ang duha nga nagbaktas pahilayo sa matag-usa kanila, pabalik sa ilaha'ng matag pinoy-anan. Ang ila'ng mga bukton kay nanaghoyhoy nga naghulagway sa tawo'ng pusoy, pusoy pa sa tana'ng pusoy.
Naghubog si Romeo sa nahitabo, samtang si Nyla usab kay wala nahimutang sa mao'ng panagbulag. Naglibog siya ug nagbasol sa iyaha'ng gihimo. Gipangutana niya ang iyaha'ng kaugalingon kung insakto ba ang iyaha'ng gihimo atobangan sa espeho. Niana'ng gabhi-ona, gaulbo-ulbo ang dughan ni Nyla ug ga-tubod ang iyaha'ng mga luha nga wala'y pag-undang, ug nabuntagan na lang--wala gayud siya nahimutang. Nasakitan kaayo siya sa nahitabo apan matud pa niya, "Kung nahigugma man si Romeo kanako, dili unta 'ko niya buhi-an. Iyaha unta ko'ng gisunod ba lang. Ug mas nindot pa niana, giga-id ba lang unta sa unsa man, wala man." Sa tantong balik-balik ug lantaw sa litrato, naka-aghat siya'g gama'g balak agi'g pahuwas sa hoot niya'ng dughan. Ang balak nag-ulohan: nevaeH.
nevaeH
19forgotten
O Romeo~
hinigugma ko
langit ko
kalibutan ko
kalipay ko
kung nasayran mo lang
kung nabutyag ko lang
kung nahonghong ko lang
kung nakuptan mo lang
kining kamot ko
kining dughan ko
kining palad ko
kining lawas ko
nag-pangaliya
nag-Santa Maria
nag-Santo Niño
nag-HesuKristo
sa imo'ng panit
sa gipangandoy
sa kalipay
sa ako'ng kasingkasing
nga unta mohikap
mahikap ki'ng dughan
hikap sa kapalaran
diin hikap gidid-an
ngadto
paingon
diretso
sa
naghigwa-os nga hypothalamus
kini naghangus
para ikaw ma-gakus
bugkos niini'ng ako'ng panguros.
O lisod iginhiwa
kung tanlag ang nag-gwardya;
antuson ko na lamang
--unta mo nahisabtan.
Sa imo'ng mga mata
wala 'ko gayud na-ila
kung kinsa ka...
sa imo'ng mga ngabil
wala 'ko nahagki
kung asa ka...
Apan, nabati ko kato'ng
imo'ng walang kamot
nga nagpahulay sa ako'ng paa,
saghid, dap-ig gamay,
ubos sa ako'ng hita.
O Romeo!
Dad-a na lang kini'ng lawas
--apan ibilin kini'ng kalag;
pusta ug igaid sa baroto,
lawig ngadto sa dunggoanan sa mga patay.
Bugtong paagi lamang kini
nga mahilayo
ako kanimo
sa hangtud
nga pagpahulay.
Dad-a. Palihug lang.
Requiescat an pace
Ang panagbulag nila ni Romeo, nga para ka Nyla, kay minilyones na nga mga tuig ang nilabay, apan lab-as pa gipahon ang mga panghitabo nga nagapabilin sa iyaha’ng panumdoman. Gilingaw ni Nyla ang kaugalingon sa pag-biyahe ngadto sa nagka-diin-dii'ng mga lugar sa kaparentehan aron makalimtan lang ang nabu-ak niya nga kalipay.
Duha na ka bulan ang nilabay, nahimamat ni Nyla si Antonio nga usa ka inhinyero'ng Tagalog nga empleyado sa usa ka ahensiya sa Manila. Gipaila-ila si Antonio ngadto kaniya sa suod pod nga higala nga si Amanda. Na-destino si Antonio sa lungsod sa kontrata nga pag-pintura sa mga bag-o'ng natukod nga mga balay-trabahoan sa nahitabo'ng pagpadako sa usa ka planta. Sa wala nagdugay, nagka-uyab si Nyla ug si Antonio sa panghina-ot nga mahikalimtan si Romeo. Sa mga pahiyom ni Nyla atobangan ni Antonio, si Romeo pa gihapon ang nag-ong-ong sa iyaha'ng panumdoman.
Sa diha'ng unom ka bulan na ang nilabay, human sa panagbulag, nahibalo-an na lang ni Nyla nga anaa na'y lai’ng hinigugma si Romeo. Nahimamat kini'ng iyaha'ng pangasaw-onon human sa ilaha'ng kalit nga panagbulagay. Subo kaayo ang gibati ni Nyla sa nahibaloan. Iyaha'ng gibasol pag-ayo ang iyaha'ng kaugalingon sa nahitabo. Nibiya na lang si Antonio nga wala'y nahimo. Bisan karon, kung motukar na gani ang "Dying Inside To Hold You" by Timmy Thomas, mahinumdoman dayon ni Nyla si Romeo, kay mao man kini ang kanta nga balik-balik nga gitukar sa ilaha'ng ulahi'ng gipahigayon nga class reunion sa Costa Bravasima (aladto-anan sa mga turista); kini ang gigamit nga musika sa tampong sayaw ni Romeo ug sa iyaha'ng ka-grupo ngadto sa gipasi-ugda'ng kasaulogan alang sa kapistahan sa lungsod; ug mao pod kini ang melodiya nga sa hangtud karon nagtugtog ug nagduyan sa *nagpitik pa gihapo'ng kasingkasing ni Nyla.
Copyright © 2013 by Nhejzheen
Pahimangno: Para kanako, kung insakto na'g pamoot, wala'y problema ang halok ug gakos. Apan, hibaw-i baya nga asa gayud magsugod... Likaye sa hingpit ang pagtugyan sa bandera sa pagka-putli, kay kasagaran sa mga kauyaban, ang gipaabot lang kay ang trophy sa pagka-lalaki o pagka-babaye. Paningkamoti nga dili ikaw mahitabo'ng usa ka biniyaan, ug labaw sa tanan, mamahimo'ng angkan o lalaki nga nilit-agan. Lisod na kaayo ang kinabuhe karon. Hunahunaa gayud kung unsa'y sangputanan sa imo'ng pagabuhaton sa matag karon ug unya.
~~~
Sa tinuod lang, ayha ra nako natagamtaman ang "Langitno'ng Himaya" human sa adlaw sa ako'ng kaminyoon (kasal). Naabot ako sa US ato'ng bulan sa Agosto, petsa 19, ug nakasal sa Septembre 2, 1999. Pangkaugalingo'ng pagpugong ug pandisiplina'ng pangkaugalingon - mao kana'y mga hiyas nga ako'ng dako'ng ikapasigarbo. Ang wala'y sama nga respeto sa ako'ng mahigugmao'ng kapikas kay dako pod ug ikatabang. Bisan tuod laagan ako sa pagkabatan-on pa, apan pinili ko ang ako'ng mga higala, ug ginalantaw ko pod kanunay ang ako'ng ugma. Hinuon, dili baya pod tanan ang sangputanan wala'y nada. Anaa'y pipila nga nag-una-una pero mga responsable man; uban kay nakahuman sa tulunghaan ug nagsaad nga anaa gayu'y kasiguro-an, apan kadaghanan ug kasagaran sa mga nagbansiwag... kay wala'y nada ang resulta. Gikinahanglan nga responsable kita sa matag-lakang nga ato'ng pagahimoon. Kay kung dili, kita ra pod ang mahitumpawak sa kalisdanan ug kaalaot. Humana gayud ang pag-tungha aron makab-ot ang kalampusan. Paningkamoti nga anaa kita'y ikapakita isip balos sa tabang nga ato'ng nadawat gikan sa mga nagsuporta: dili kuwarta, kon dili, ang pagbaton ug trophy sa kalampusan--nga mao ang propesyon. Hunahunaa gayud ang hingpit nga paningkamot sa ato'ng ginikanan ug kaigsoonan. Dili lalim!
Sa mga puya pa sa pangutok: Tuo nako. Kung kinsa man kana'ng nilalang nga inyoha'ng nahigugmaan karon, anaa'y dako'ng purohan nga dili pa kana mao. Basin magbasol na unya 'mo sa kaulahi-an... sigurado-a gayud!
Think for a moment to avoid a lifetime of regret. A few moments of pleasure are nothing compared to unending pain for you and others.
