Sunday, February 16, 2014

Hisgot, Pahimangno ug Pasumbingay: Mga Bulawano'ng Pulong


Tuploka kini aron tin-aw, ug imo gayud nga mabasa.


Ang imo'ng ugma puhon kay wala nagabasi sa imo'ng kahimtang karon; anaa ra kana kanimo kung gi-unsa nimo pag-ugmad ang kagahapon. ~ Nhejzheen

Paningkamutan ta'ng pagahimoon ang dili batasan ang pag-binotbot, pamataka ug pagkatag sa wala'y nada nga pinodyot; hibaw-i baya nga anaa'y mga bata nga sa kanato kanunay nagsunod sa mga tunob. ~ Nhejzheen

Ayaw pag-depende sa unsa ma'y hunahuna sa lai'ng tawo; ang isilsil mao kung unsa'y resonable ug maayo. ~ Nhejzheen

Hibaw-i usa ang matuod, una kita magtamudmod. ~ Nhejzheen


I live like I know no one, but I love like no one else. ~ Nhejzheen


Hisgot: 


~Like I said, kuwarta ra'y nagpaluyo. Daghan na kaayo'y false prophets karon, tungod kay easy money gud. Pareha ra gud sa uba'ng mga politiko, binotbotan lang ka, milyonaryo sila! Short and simple. End of story.

~Dili na kaayo hanas mag-Binisaya ang uba'ng Bisaya. Maayo na kaayo sila mag-Ininsik; magkapandol na ko'g sabot sa ilaha'ng gipangyawit.

~Kung ako'y agalon nga nanginahanglan ug trabahante o suloguon, ang pili-on ko gayud ang utokan, kugihan, matinud-anon ug anaa'y lig-on nga baruganan. Ang hitsura kay mao'y kinatapusan sa ako'ng listahan.


Pahimangno:

Did-i ang pagpalit sa mga produkto hinimo gikan sa China, tungod kay wala'y nada ug peligroso pa. Likaye, ilabi na ang nagkalain-lai'ng matang sa pagkaon, dulaan sa bata, stuffed animals, electronic products ug daghan pa. Hibaw-an na, worldwide, ang pagka-mahiligon nila sa pag-gamit ug toxic materials ngadto sa ilaha'ng mga produkto--tungod kay lagi barato. Kadaghanan, mao pod sa ilaha'ng mga laborers o workers, hilabihan ang wala'y nadang pag-dala, ug gina-maltrato. Likaye gayud ninyo ang Made in China!

Copyright © 2014 by Nhejzheen

Friday, May 24, 2013

Kalayo sa Pamolitika sa Pilipinas


Dilaab sa Yawa'ng Amahan sa Nagduka'ng Lungsoranon
Ginama: Enero 28, 2013



Bangon!
Pamolitika sa Pilipinas kay pastilan~
Dagha'ng baga'g nawong!
Ingon kini'g urom nga wala'y hunong!
"Maayo pa'g maglana ug putot!"
sugyot sa hinigugma ko'ng buktot.
Hulat 'sa... taym pa... taym 'sa…
gusto 'ko mo-saludo, una—
ipahiluna ko kini'ng tuo'ng tudlo
(dili ko igsapayan sa wala ba o tuo);
tuplok-dala-kiyo ubos niini'ng mata;
maniid ko una anaa ba'y makadipara;
kahigon ko'ng makapuling nga mani-obra,
kay unya'g sa dili madugay ako mabuta.
Ipadangat ko ang matam-is nga pikat,
kuyog ang nagpangokoy nako'ng siplat;
ipahiyom ko kini'ng mahait nga simag;
susihon ko ang nagpangamay nga kidhat
—pamupho sa bulsa sa purol o sayal nga buslot
—naghulat andam sa nagkatol nila'ng kamot.
Puwera lang sa maayo nga nihit na kaayo.
"Caramba!" kadumdom 'ko ni papa.
Matud pa niya...
una: "Ampingi ang putli nimo'ng kalag
bisan pa'g mag-aginod sa kalisod;
bobo-an man ug asido imo'ng utok,
did-i ang pagbuling sa imo'ng dungog."
ikaduha: "Dili gayud magpakaaron-ingnon,
kay sa kaulahi-an... ikaw unya mapagtong."
ikatulo: "Dili mogasto kung wala'y ikabuga,
baba mao'y unaha dili ang hitsura;
pagpang-waldas nga dili imo,
makulban ka unya ug kaldero."
—mao kana'y badlis nga gisubay niya.
Kay kung buhi pa...
ipadagan ko siya'ng amahan sa lungsod
tungod kay siya niini'ng mga mata
—ang tinuod nga maalagaro'ng makagagahum,
—ang niludhan, tinud-anay nga sulugoon,
—ang haligi sa panimalay,
—ang atop nga mopandong,
—ang higala sa hilak ug katawa,
—ang sumbanan sa kaayo,
—ang sumpay sa kalipay,
—ug ang hari sa kalig-on ug kalinaw.
Sulod sa iya'ng hari-ano'ng pahiluna,
moduko ka sa kalmado'ng pagdumala;
mo-igking ka sa mahilumo'ng pangasaba;
makapanaad ka kaniya nga dili na mo-usab.
Kana kung hingpit nga nagmasayponon ka,
moluhod, mohangad ka nga magdupa.
Saksi ug suweto ang amo'ng altar niana,
ug ang dungaw sa candilabra sa tunga-tunga.
Naghipos kadto ug mga pagmando—
kamanduan nga nag-iwag sa dalan padayo'ng nagsugo.
Usa siya ka maalamon nga puti'ng karnero
—si Papa, mao, mao kadto siya.

Gidumdom ko pa...
"Han-ay ang plastada kung maayo'ng pag-alima;
pagpangga nga matarong mao'y mohulma sa kaugmaon."
Hamugaway unta ang lungsod karon.
Di' sama ni'ng panahona sapi na'y Makagagahum.
Kung magwali na gani ang limbongan,
unya modunol na gani siya sa bino ug pan,
moluhod ug mangalawat insigida ang amaw;
bahala'g matulilik sa kaulaw,
hala sa gihapon pabaga sa nawong!
—bisan tanlag nagmadili-on.
(Maayo ba gayud ipagpakog sa mga kwanggol!)
Tan-awa ang lungsod karon,
daw barong nga bulingon—
gi-utaw, 
gipahumotan la'g perfume
diay bulingiton, mansahon, busloton, ug sarang ka-baho!
Hala pabongga!
Buraska!
Gasto'g dagko ilabi na sa Pista!
Mga pasundayag nga makapaunlod,
galastuhon sa wala'y nada dugang pod.
Sa ako'ng pamati kini'ng tanan pagpanghambog.
O ba kaha kini pamarayeg lang,
pagtabon—
agi'g bugti sa hiwi ug wala'y nada nga pangagamhanan.
Pagdumala nga wala'y paghunahuna gani sa kalsada,
suba, tubig, kahoy, hangin, bukid... sa tawo pa ba kaha?
Hinuon, bulahan kung ikaw pasahero,
libre plete, pagkaon, lakwatsa, bakasyon… 
sa Yawa nga pagmaneho.
Pangsunogon pa gani abot sa lungsod,
ilabi na bililho'ng adlaw na ang isaulog.
Ang mga lumulupyo intawon... hala biba!
luyo sa mga pabuto naagipo ang kuwarta
—diin ngadto unta kadto paingon kanila.
Maayo lang kung anaa pa'y poste nga nagsiga.
Gamita na lang imo'ng mata nga naglurat, 'do!
ug tiyan nga naghaw-ang sa kalisod, 'day!
Dagha'ng nasapi-an sa politika,
gipangawkaw dili lang kuwarta.
Anaa'y usa nga ako'ng suod nga higala,
mokaratil gayud aron na pod makalingkod,
aron sa paglingkod ototan lang ka niya.
Sunog! Sunog! Sunog.................................…!
Bisan halata gayud, mga tawo pasagad lang pod.
Maayo pa ang iro kay mohambat, mopaak g'yud.
Ulan! Ulan! Ulan...........................……………..!
Hala dawata ang itunol! Bukha ang kamot! Bukha!
Panilngon ra 'na kung ang Yawa na pod hawod.
Lantawa ang palibot, tilawi ug simhota!
Diin asa kaha nipaingon ang kuwarta?
Dili ka ba makapangutana?
Tubig pod nga ilimnonon hasta'ng hugawa,
nagsagol ang hugaw sa tawo ug uban pa.
Wa' na gani tubod, ug banga namalhan na;
tubig nga galamiton kay hasta'ng nihita.
Gamay'ng problema dili gani magahinan,
unsa pa kaha kung sewage system na'y hisgutan.
Mga bantay sa kalinaw ug katarong daw~
mao pa gani mag-una!
Mga sulugoon sa lungsod pod nagpauraray lang,
late pa gani, mag-texting, Facebooking, uban sexting pa g'yud.
Birada! Crispy pata!
Nilihukan nila hasta'ng hinaya.
Wala hunahunaa kita ang nagsuweldo ba.
Hala tabi, tabi g'yud! mga atimanonon nagtapun-og.
Kargado la'g "unya na", si nanay intawon balik-balik pa,
pangilkilan pa g'yud aron pag-process kuno dali ra.
Dili pa kana mao,
daghan pa'y anomaliya.
Kung unsa'y punoan lagi—mao po'y bunga!
Diyos mi yo purísimo! Ali-luy-a!
Mga utokan ug hanas nga nag-apply—dili kasulod,
kay lagi dili parente ug dili suod.
Palakasay system bisan pa'g bugok!
—nagpanggimok sa mga suok sa nagtinga nato'ng nasud.
Unya, dugang pa ang dagat nagkamang ang kadaot,
bukid gi/na-boak nagapadayon ang pagka-parot,
hangin nagdala'g sakit sa tibook palibot,
tubig sa bukid naghulat, nagpondo aron mobulhot.
Kanta 'ko ha?
"Killing me softly with this song..."
Anaa pa'y kalsada lubak-lubak,
nagpangliki pa gani sa mga tindak ug hilak.
Pagbakya na lang, 'day! 'do!
madakin-as unya ka sa batoon asa ka padulong.
Pagbantay! sa ngadto mopaingon unya ka,
motugpa sa labing halawom nga libaong ba,
libaong nga may lungon nga nag-ong-ong ka.
Sagdi lang, mahibal-an ko ra ang tinuod;
human sa termino mao'y ako'ng gipaabot.
Dinha ko na makita ang kay-ag sa katag,
tagingting sa limbonganon nga pagka-baklag. 

Copyright © 2013 by Nhejzheen

Monday, April 29, 2013

Platinum


 

Platinum
April 23, 2013

:114425: 

Nakita ko ikaw nganha
Ingon sa wala gayu'y paglubad
Ang kasilaw mo nagkinlaw
Nagdani kini ug pagtan-aw
Sayon mo ra ako'ng kawhaton
Sa tago ko lang isugilon

Platinum. O! Platinum
Dili mahimo'ng lantawon ka
Lisod ang madani sa imoha
Kaibog, isbog!
Malanay unya ka

Ngano'ng lamaton mo man?
--Nga anaa  ma'y daghan
Ngano'ng ako man?
--Nga anaa ma'y uban
Platinum?

Dili ko mahimo'ng dawaton ka
Itanyag mo ba nga mapanag-iya?
Isaad mo, saari 'ko
Ug kung gani kup'ti ki'ng tudlo ko
Igo na kana nga mabati mo

Dili sayon, sa imo'ng gahum
Sila mangandoy, sila maghandum
Dinha ka ra, dinhe ra 'ko
Maangkon mo ra ang adlaw...
Platinum


Copyright © 2013 by Nhejzheen




Pilipinas Ko'ng Hinigugma




Ang Yuta Ko'ng Gipoy'an
April 25, 2013

Sa imoha'ng katahum (sa Marcos era)
Niyuko ako kanimo nga nagdupa,
Ingon ug andam motagbo sa "Karon"
--Kabaghuan para sa kaugmaran!--
Balik-lantaw sa kaniadto nga panahon.
Mabulokon gayud kadto nga pangandoy
--Puno sa mga damgo ug paglaum,
Diay ang dangatan lisod hibaw-an;
Sayop ako ug wala ako magdahum
--Mga baba dagha'ng nagnganga
--Mga mata dagha'ng nangabuta
--Mga dunggan wala na'y madunggan
--Mga hulagway nila iso nakamarka;
Anaa'y uban kinabuhe ang hinagiban,
Ug ang pipila nakigbisog sa kamatuoran
--Nanagbuy-od sila, wala na'y ginhawa.

Wala ko na nahisab'ti ang dagan,
Nagbansiwag na ang mga kadalanan,
Gilaktan sa mga kuno politiko
--Mga kiriwan, kubian, kawatan,
Tikasan ug lampingasan sila
--Sa baba ra taman ang plataporma.
Nasayod ug saksi ang kadaghanan,
Bisan sa pagsukwahe: ginapasagdan.
Nawad-an na ug pagsalig sa pulong
Ang mga makugihon, maalamon...
Nanaglangyaw na ang mga hanas,
Nangapanas na'ng susama nga hiyas,
Nitalaw na ang mga talahuron,
Ninghawod na ang mga badlongon.
Wala ko na mahisayri asa paingon...
Kini'ng tanan, dili ba kaha urom?

Sa mga kasikas nga nagpamalikas
--Nga nagsugnod sa kadaot ug kaalaot,
Nagpadayon pa gihapon, wala'y hunong
--Nagmando ug "Pagbantay!" honghong.
Masakpan lagi kuno: "lusot man gihapon".
Anaa'y mga nagpaniid nga nagtakuban,
Daw maglalaban, kasagaran: sungayan.
Nagkumbayot na: mga anaa'y baruganan.
Ulan-ulan ang nagtukmod sa pag-aginod
Sa nagkaunlod mo'ng nagtinga nga nasud.
Dili ra! Librohan kung ako nga batbaton.
O! Pilipinas~ kung mahimo ba lang...
Dili pa ulahi, ako'ng Yuta'ng Natawhan.
Pilipinas, pakigbisog! Pakigbatok!
Pagmata! Bangon! Bangon! Barog!
Iwara ang dili ikatumpag nga bandera.


Copyright © 2013 by Nhejzheen


Wednesday, March 13, 2013

Lamat sa Lang'og nga Buswak sa Gugma'ng Tikasan

                             Photograph by W.E. (my husband)
Lamat sa Lang'og nga Buswak sa Gugma'ng Tikasan

 March 4, 2013

Niabot ikaw aron mobiya;
Buot mo’ng su’ng-on kini’ng galamhan;
Kuyogan ako’ng mag-inusa-ra;
Magpanuktok ka sulod ni’ng dughan
--Daw panaad nga dili talikdan;
Sapnayon paingon ngadto’s langit;
Pandungan sarang kapanganuran;
Dad’on sa himaya sa kangitngit;
Dayon ako! -- ako nga idalit
Gayu’ng pagbati nga wala’y sukod:
Malawom, makusog ug mainit
--Daw managtaghoy ngadto sa hangtud
--Diay sa lamat mo mabilanggo
Ang kini’ng kalag ko nga nagbakho.

Copyright © 2013 by Nhejzheen



------------------

"Lamat sa Lang'og nga Buswak sa Gugma'ng Tikasan" is a sonnet written in Spenserian form.

Tuesday, March 12, 2013

Haram

Garay Nhejzheenian #2


Pagbati’ng Dili ug Ginadili
March 5, 2013

Magsalimuang ang espiritu;
Maturiring ang kalibog--tungod
Di’ na masayod ‘sa’y matuod--kay
Pinitik magpasulabi: ug ang
Uban lim’tan, lim’dan kinsa, kung gug-
Ma’y maghawod--‘san pa’g mahidagma
Sa kahait sa kapait, tagam
Di’ modulot, andam maninguha
Sang aso nga makumkom: daw tanan
Sa Ngalan--ibayaw, simbahon g’yud.

tungodkayanggugmagamhanang’yud



Copyright © 2013 by Nhejzheen



----------------
I did it! Pagkamalisod gayud! Sa tinuod lang, nikabat ug pipila ka mga adlaw ayha nahulma, ug namugna kini nga balak. 

Sigun na sa ako'ng gipatin-aw sa miagi: dili na kinahanglan nga ang laray o panagsumpay sa matag katapusa'ng silaba mahisab'tan, o maghulagway sa unsa man. Apan kung gusto mo'ng hagiton ang imo'ng katakus... hatagi sa pagtugot ang pagdili sa pagdumili. 

Saturday, March 2, 2013

Kinsa'ng Kamot

Garay Nhejzheenian #1


Kinsa'ng Kamot
February 22, 2013

Kinsa’ng kamot kamot ko’ng nakuyog,
Kinuptan pagkup'tanay'ng matam-is,
Unsa kadto, asa ug kanus-a, 
Naglangkob gihapon sa gihapon,
Mga kagahapon nga daw puno
Sa katam-is, kapait, kaaslum,
Kansang ngabil ngabil ko’ng nahalok
Nga matud pa, "Kini, panghangtud g'yud!"
Apan tataw kaayo ang kadan-ag
Sa panagway'ng bakak sa pamakak--
Mao nga niini'ng kasingkasing
Nikisaw ang hilum nga kasakit.

yogisaponnolumlokg'yudagkaksingkit



Poet's remarks:

Ako'ng tawagon kini nga ginamaan: "Garay Nhejzheenian". Ang katukuran sa hiini nga balak kay susama sa gitawag: blank verse, nga anaa'y pulo ka mga silaba (litok) matag linya. Sa blank verse nga matang sa pamalak kay wala'y limita kung unsa ka taason ang balak, apan kasagaran naglangkob kini siya'g labi'ng diyutay mga pulo'g lima ka wala nagkapareha nga tunada nga mga linya; ug nagbaton kini ug pulo ka mga silaba matag laray--gamit ang iambic pentameter nga ritmo.  

Ang Garay Nhejzheenian kay usa ka katukuran sa balak nga anaa'y pulo ka mga silaba matag linya. Ang katapusa'ng silaba sa kada linya kay managlahi sa uban. Ug ang kinaubosan sa garay sa mao nga balak kay nahimutang ang usa ka laray panagsumpay sa tana'ng kinatapusa'ng silaba sa matag linya--daw og lahi man ug salikwaot. Ako'ng nakita nga usa kini ka pamaagi nga makapaikag ug makapa-interesa gayud, sa pagkatinuod. Kini nga laray kay dili na kinahanglan ang paghulagway o pagpasabot sa bisan unsa man. Gihimo lang kini nako nga lakang sa pag-garay sa pagtuo'ng dugang kini nga panakot sa ako'ng ginama. Paningkamotan nako, sunod puhon, ang pagkab'ot sa paghan-ay nga mahisab'tan ang mao'ng laray sa nahisgot nga panagtapo sa mga pangkatapusa'ng silaba. Tingali kana posible; malisod, apan ako'ng sulayan. Mamahimo'ng usa kini ka dako'ng hagit alang kanako.

------------------

I will call this particular format "Garay Nhejzheenian". This format is similar to blank verse poetry; every line has 10 syllables. Blank verse has no stipulation as to how long, and usually has at least 50 unrhymed lines with 10 syllables each--using iambic pentameter rhythm. To put intrigue into my composition, I made sure that each of the last syllables do not repeat, and placed all the last syllables together at the very end of the poem. I find that to be very interesting and intriguing indeed. I will make sure next time that all these ending syllables will be something that is more comprehensible. Perhaps that's possible. I will try. It will be a very tough challenge for me. 

Garay Nhejzheenian format is a 10 line poem with 10 syllables on each line using iambic pentameter. The last syllable of each line is different from all the others. And at the very bottom of the poem is a one-liner consisting of a string of all ending syllables -- weird as that may seem. It doesn't need to portray or mean anything.  

Copyright © 2013 by Nhejzheen